Ο αγωνιστής που ίδρυσε το «Ελεύθερον Βήμα» «Το Βήμα» τιμά τη μνήμη του Δημητρίου Λαμπράκη, του ιδρυτή του, καθώς συμπληρώνονται πενήντα χρόνια από τον θάνατό του, σε ηλικία 70 ετών, ακριβώς σαν σήμερα 12 Αυγούστου 1957. «Εθνική απώλεια» χαρακτήρισε τον θάνατό του ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής.
Χρόνια αργότερα ο Σπύρος Μαρκεζίνης τον αξιολόγησε:
«Ως πολιτικός, τον εθαύμαζα. Ως ιστορικός, τον εκτιμώ ως πρωτεργάτην ιδεών πρωτοπόρων διά την εποχήν του. Ως Ελλην πολίτης, θλίβομαι διότι απεχώρησεν από την ζωήν όταν ήτο ιδιαιτέρως χρήσιμος. Απαραίτητος».
Και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος στον επικήδειο κατά την εκφορά του από τη Μητρόπολη, με παρούσα την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, έδωσε το δημοσιογραφικό στίγμα του Δημητρίου Λαμπράκη:
«Υπήρξε δημιουργός. Διεμόρφωσε τον Τύπον ως όργανον της δημοσίας γνώμης. Διηύρυνε τα πλαίσια της ελληνικής εφημερίδος, την επλούτισε, την ανύψωσε. Κατέστησε το κύριο δημοσιογραφικό του όργανον, “Το Βήμα”, μιαν εφημερίδα διά την οποίαν θα ηδύνατο να υπερηφανεύεται ο Τύπος οιασδήποτε χώρας».
Ανθρωπος σεμνός, ακέραιος και δημιουργικός, άνθρωπος ο οποίος απέφευγε τη δημοσιότητα και έδειχνε αμέριστο σεβασμό ακόμη και προς τους ιδεολογικά και πολιτικά αντιπάλους του, ο Δημήτριος Λαμπράκης χρησιμοποίησε την επιρροή του πάντοτε υπέρ των δημοκρατικών αρχών, πάντοτε υπέρ της ελευθερίας και υπέρ εκείνων που την υπερασπίζονταν και αγωνίζονταν για αυτήν.
Στην Κατοχή παρότρυνε και βοήθησε πρόσωπα κύρους να λάβουν ενεργό μέρος στην Αντίσταση – μεταξύ άλλων τον καθηγητή Αγγελόπουλο, τους βουλευτές Ασκούτση, Χατζήμπεη κ.ά. Ο στρατηγός Σαράφης τον συμβουλεύθηκε προτού ανεβεί στο βουνό. Με το «Ελεύθερον Βήμα» αρχικώς και με «Το Βήμα» μετά το 1945 ο Δ. Λαμπράκης διαμόρφωσε και έδωσε τη νέα πνοή στον ελληνικό Τύπο.
Διότι πριν από εκείνον, όπως αναγνωρίστηκε αργότερα, «η εφημερίς εις την Ελλάδα ήτο προσωπικόν όργανον και ένεκα του λόγου τούτου φυτοζωούσα επιχείρησις. Εκείνος την μετέβαλεν εις αληθές όργανον της κοινής γνώμης». Για τον Δ. Λαμπράκη η άποψη του απλού πολίτη ήταν σεβαστή, γι’ αυτό και δεχόταν στο γραφείο του καθημερινά επιτροπές, απλούς πολίτες, πολιτικούς, όπως και τραπεζίτες και πανεπιστημιακούς, σε τέτοια πυκνότητα ώστε εκείνη την εποχή κυκλοφορούσε ότι «μόνο το τραμ δεν πηγαίνει στον Λαμπράκη».
Ο Ξενοφών Ζολώτας, ο οποίος στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» δημοσίευσε το πρώτο σε ελληνικό έντυπο άρθρο του, έλεγε ότι ο Λαμπράκης είχε «το μέγα χάρισμα του να εμπνέει», κάτι που διαπίστωναν ανά πάσα στιγμή οι καθημερινοί συνεργάτες του στις εφημερίδες του. Ακόμη και πολιτικοί του αντίπαλοι – και είχε πολλούς, κυρίως εκείνους που κατά τον έναν ή τον άλλον τρόπο συμπαθούσαν τα Ανάκτορα – αναγνώριζαν τη σαφήνεια των υποδείξεων και παρατηρήσεών του και την άνεση με την οποία δεχόταν να συζητήσει απόψεις διαφορετικές από τις δικές του.
Εργασιομανής, με το χάρισμα της σαφήνειας στη διατύπωση ενός σχολίου είτε μιας απλής είδησης, ο Δ. Λαμπράκης ήθελε οι εφημερίδες του να ανοίγουν δρόμους, ήθελε τους δημοσιογράφους και τους συνεργάτες των εφημερίδων του να είναι πολιτικά έντιμοι, επαγγελματικά άριστοι και ηθικά άμεμπτοι.
Ηθελε «Το Βήμα» ιδιαίτερα να είναι θεσμός για τα ελληνικά δεδομένα και το επέβαλε. Οι ιδέες και το επαγγελματικό του «πιστεύω» διαχύθηκαν λίγο-πολύ σε όλον τον ελληνικό Τύπο, ρίζωσαν στα έντυπά του και εμπνέουν εκείνους που συνέχισαν και συνεχίζουν το δημιούργημά του.
Ο Δ. Λαμπράκης έζησε και δημιούργησε σε μια εποχή όπου ο Ελευθέριος Βενιζέλος «ακόμη και απών καθόριζε την πορείαν του έθνους» – όπως έγραψε ο μέγας εχθρός του Ιωάννης Μεταξάς -, αλλά και στα πρώτα χρόνια της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με τον οποίον ο Λαμπράκης είχε αναπτύξει προσωπική στενή φιλία και του συμπαραστάθηκε στην εξορία και στις συχνές δοκιμασίες του, αναγνώριζε ότι «η εφημερίδα του Λαμπράκη» ήταν «κινητήριος δύναμις εις την προώθησιν των εθνικών επιδιώξεων και της κοινωνικής προόδου των Ελλήνων».
Είκοσι και πλέον χρόνια αργότερα, ο αρθρογράφος του «Βήματος» και πρώην υπουργός Γεράσιμος Λύχνος παραφράζοντας εκείνα τα λόγια διαπίστωνε ότι «η ελληνική δημοσιογραφία, η ελληνική πολιτική ζωή και όλες οι άλλες κοινωνικές και πνευματικές εκδηλώσεις της χώρας μας κατέστησαν καλύτερες» με τη δημιουργικότητα, το πάθος και την έμπνευση του Δημητρίου Λαμπράκη.
Ο Δ. Λαμπράκης γεννήθηκε το 1887 στον Βάμο της Κρήτης,
τελείωσε το Γυμνάσιο στα Χανιά και ύστερα από σύντομη παραμονή στο Νησί ακολούθησε το πρόσταγμα της εποχής – την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τον οθωμανικό ζυγό. Διορίστηκε δάσκαλος σε σχολείο στην περιοχή της Φλώρινας, αλλά στην πραγματικότητα ήταν ο σύνδεσμος μεταξύ της Αθήνας και τοπικών ομάδων ένοπλων μαχητών του Μακεδονικού Αγώνα.
Από προδοσία ο Λαμπράκης συλλαμβάνεται από τούρκους χωροφύλακες και κλείνεται στις φυλακές του Μοναστηρίου – ήταν η πρώτη γνωριμία του με φυλακές, θα γνωρίσει αρκετές άλλες στα χρόνια που ακολούθησαν.
Λίγους μήνες αργότερα δραπετεύει μαζί με άλλους και επιστρέφει στην Αθήνα για να καταταγεί στον Ελληνικό Στρατό και να πάρει μέρος στους πολέμους του 1912-1913, οπότε τιμήθηκε ως «επιδείξας αγωνιστικόν πνεύμα και έξοχον ανδρείαν». Με το τέλος του πολέμου αποστρατεύεται και, με παρότρυνση γνωστών του, μεταβαίνει στη Νότια Αφρική για να «επιδοθεί στο εμπόριο».
Αλλά δεν ήταν τέτοια η φύση του. Το έμφυτο αγωνιστικό πνεύμα του τον φέρνει πίσω στην Ελλάδα, όπου εκείνη την εποχή αρχίζει να διαμορφώνεται ένα αγωνιστικό αντιβασιλικό, φιλελεύθερων αρχών πολιτικό κλίμα. Ο Τύπος είναι το όργανο των «νέων ιδεών, νέας πολιτικής» και ο Λαμπράκης πιάνει δουλειά στην εφημερίδα «Η Πατρίς», που ήταν κατά κάποιον τρόπο το όργανο του βενιζελικού κόμματος.
Τότε γίνεται γνωστό στο πανελλήνιο το όνομα Λαμπράκης: η «Πατρίς» είχε αποκαλύψει και δημοσιεύσει ένα έγγραφο για τον αρνητικό ρόλο μελών και φίλων της βασιλικής οικογένειας στις στρατιωτικές προπαρασκευές της Ελλάδας και τις παρεμβάσεις τους στις σχέσεις με τη σύμμαχο Γαλλία – το γνωστό «έγγραφο Ρούπελ» -, οι αντιβενιζελικοί εξεγέρθηκαν διαψεύδοντας τα αδιάψευστα, ζήτησαν την «παραδειγματικήν τιμωρίαν των προδοτών»,
έκλεισαν την εφημερίδα και ο Λαμπράκης, ο οποίος ανέλαβε την ευθύνη του εγγράφου, συλλαμβάνεται, παραπέμπεται στη Δικαιοσύνη και φυλακίζεται. Απελευθερώνεται με το κίνημα των Πλαστήρα – Βενιζέλου που ακολούθησε και λίγο αργότερα αναλαμβάνει διευθυντής της «Πατρίδος» που επανεκδίδεται.
Ο Βενιζέλος και ο ηγετικός κύκλος των Φιλελευθέρων δεν ήταν όμως ικανοποιημένοι με την εφημερίδα «τους». Μολονότι υποστήριζε μέχρις υπερβολής την πολιτική του κόμματος, παρέμενε υπό την επήρεια των κατεστημένων προσωπικών σχέσεων και των συντηρητικών αρχών.
Αλλά ο Βενιζέλος ήθελε ένα όργανο που να εκφράζει την αστική τάξη την οποία εκπροσωπούσε και η οποία είχε πλέον σημαντική παρουσία στην Ελλάδα. Ηθελε ένα πολιτικό μέσο που θα προέβαλλε τη νέα ελληνική διανόηση, το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμά του, θα άνοιγε την Ελλάδα στον έξω κόσμο και θα παρουσίαζε στον έλληνα αναγνώστη τα εκτός Ελλάδος οικονομικά και πνευματικά κινήματα – σχεδόν άγνωστα τότε στη χώρα.
Ετσι, αποφασίστηκε η έκδοση μιας νέας εφημερίδας, με αυτούς τους συγκεκριμένους στόχους. Ο Δ. Λαμπράκης κρίθηκε ο κατάλληλος δημοσιογράφος να αναλάβει αυτό το πρωτοποριακό έργο. Τον Φεβρουάριο του 1922 εκδίδεται το «Ελεύθερον Βήμα». Συνεργάτες του από την πρώτη στιγμή όλα τα προοδευτικά μυαλά της εποχής από τον κόσμο των τραπεζών, της λογοτεχνίας, της επιστήμης, της διπλωματίας και νέοι πολιτικοί τους οποίους προωθούσε το κόμμα των Φιλελευθέρων και ο ίδιος ο Λαμπράκης, οι οποίοι αργότερα θα παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ελληνικής εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής.
Ευρισκόμενοι στην αγωνιστική γραμμή των προοδευτικών ιδεών, τόσο η εφημερίδα όσο και ο ίδιος ο Δ. Λαμπράκης γνώρισαν διώξεις, φυλακίσεις και απειλές, καθώς άλλοτε στρατιωτικοί, άλλοτε πολιτικοί και πάντοτε αντιδραστικές δυνάμεις επικρατούσαν κατά καιρούς στην Ελλάδα. Μεταξύ 1923 και 1937 τρεις φορές οδηγήθηκε στα κρατητήρια.
Αυτό όμως δεν έκαμψε την αγωνιστική του διάθεση, δεν νόθευσε το δημοκρατικό, φιλελεύθερο πνεύμα του και τη γραμμή του «Ελευθέρου Βήματος», ούτε τον εμπόδισε να διευρύνει τον κύκλο των εκδόσεων – πρώτα με τα «Αθηναϊκά Νέα», τη δεκαετία του ’30, και με τον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» και τον «Ταχυδρόμο», που εκδοτικά απετέλεσαν γεγονότα για την εποχή τους – έτσι καταγράφηκε και ο τίτλος «Το Συγκρότημα» (Λαμπράκη).
Στη διάρκεια της Κατοχής ο Δ. Λαμπράκης παρέδωσε τις εφημερίδες του στους συντάκτες του και διέφυγε στη Μέση Ανατολή. Εδώ αρχίζει ένα νέο κεφάλαιο περιπετειών και διώξεων που έφθασαν μέχρις απειλής της ζωής του. Γνωστός ως πολέμιος της ελληνικής μοναρχίας και αντιμεταξικός, έγινε στόχος ακόμη και δύο δολοφονικών αποπειρών – με όργανα τους Αγγλους, οι οποίοι τον κράτησαν επί ημέρες σε στρατόπεδο στην έρημο και σε απομόνωση όταν τον μετέφεραν στο Κάιρο.
Μάλιστα με αστεία προσχήματα μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας αγγλικές και ελληνικές αρχές καθυστέρησαν όσο το δυνατόν την άδεια να επιστρέψει στην Ελλάδα. Οταν επανήλθε, δυόμισι μόνο ώρες μετά την άφιξη στο σπίτι του και τη συνάντηση με οικογένεια και φίλους, κατέφθασε στη Χρήστου Λαδά – στα τότε γραφεία των εφημερίδων του.
Η αρχή της απουσίας θάνατος βρήκε τον Δημήτριο Λαμπράκη νωρίς το απόγευμα της Δευτέρας 12 Αυγούστου του 1957.
Την παραμονή, στο εξοχικό του στον Πόρο, είχε νιώσει μια αδιαθεσία που την απέδωσε σε κάτι στομαχικό, δεν έδωσε σημασία και επιστρέφοντας στην Αθήνα έμεινε όλο σχεδόν το πρωί της Δευτέρας στο δικαστήριο σε μια από εκείνες τις συχνές δίκες στις οποίες άλλοτε ήταν κατηγορούμενος και άλλοτε μάρτυς υπερασπίσεως κάποιου δημοκρατικού πολιτικού ή πνευματικού ανθρώπου.
Κατά το μεσημέρι πέρασε από τα τότε γραφεία του «Βήματος» στην οδό Χρ. Λαδά, μίλησε με τον διευθυντή της εφημερίδας Γεώργιο Συριώτη, και μαζί με τον γιο του Χρήστο πήγε σπίτι του. Γευμάτισε ελαφρά, κατά το σύνηθες, με τη σύζυγό του Ελζα και τον γιο του, και αποσύρθηκε για την καθημερινή ημίωρη ξεκούραση.
Αιφνιδίως αισθάνθηκε έντονη δύσπνοια, κάλεσε τη σύζυγό του, η οποία τηλεφώνησε αμέσως στον οικογενειακό γιατρό, αλλά η δύσπνοια έγινε εντονότερη και όταν έφθασε ο γιατρός ο Δημήτριος Λαμπράκης είχε αφήσει την τελευταία πνοή του κρατώντας το χέρι της συζύγου του.
πηγή:Το ΒΗΜΑ, 12/08/2007
